W piątek 26 września 2025 r. Sejm przyjął nowelizację ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne, która otwiera dostęp publiczny do cen nieruchomości. Oznacza to, że w założeniu ceny nieruchomości mają być w pełni publicznie jawne dla obywateli.
26 września 2025 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął jednogłośnie ustawę nowelizującą Prawo geodezyjne i kartograficzne, która wprowadza fundamentalną zmianę w sposobie udostępniania danych z Rejestru Cen Nieruchomości (RCN). Najważniejszym elementem nowelizacji jest zniesienie odpłatności za dostęp do informacji zgromadzonych w tym rejestrze.
W konsekwencji, od momentu wejścia w życie nowych regulacji, obywatele, rzeczoznawcy majątkowi, inwestorzy oraz instytucje finansowe będą mogli korzystać z danych dotyczących rzeczywistych cen transakcyjnych nieruchomości bez konieczności ponoszenia opłat administracyjnych. Zmiana ta ma na celu zwiększenie przejrzystości rynku nieruchomości oraz wspieranie równych szans dla uczestników obrotu nieruchomościami.
Zmiany w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne
Nowelizacja ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne zawiera dwie krótkie, istotne zmiany dotychczasowej treści ustawy:
- po pierwsze wprowadza ona zasadę, że nie pobiera się opłaty za udostępnianie zbioru danych z rejestru cen nieruchomości – odmiennie niż dotychczas;
- a po drugie określa zakres tego nieodpłatnego udostępniania danych z rejestru: gdy materiały zasobu są udostępniane określonemu podmiotowi dla jego potrzeb własnych niezwiązanych z działalnością gospodarczą, bez prawa publikacji w sieci Internet.
Informacje o cenach będą udostępniane za darmo tylko dla potrzeb własnych obywateli, niezwiązanych z działalnością gospodarczą i bez prawa publikacji w Internecie.
Rejestr Cen Nieruchomości – rola i znaczenie
RCN prowadzony jest na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne. Zawiera informacje istotne nie tylko dla organów administracji publicznej, lecz także dla całego rynku nieruchomości. Dane te obejmują w szczególności:
- położenie i rodzaj nieruchomości,
- rzeczywiste ceny transakcyjne sprzedaży,
- informacje pozyskane z aktów notarialnych, które w terminie 30 dni od otrzymania trafiają do RCN w powiecie.
Zgromadzone w ten sposób informacje są wykorzystywane w bardzo szerokim zakresie:
- przez rzeczoznawców majątkowych – do sporządzania operatów szacunkowych, wycen na potrzeby kredytów hipotecznych, postępowań sądowych czy procesów inwestycyjnych,
- przez podmioty komercyjne – które przetwarzają dane i tworzą serwisy, raporty i analizy rynku nieruchomości,
- przez obywateli – poszukujących rzetelnych i aktualnych informacji o cenach w interesujących ich lokalizacjach.
RCN jest również udostępniany na stronie geoportal.gov.pl, co pozwala na bezpośrednie korzystanie z zasobu przez każdego zainteresowanego. RCN nie jest w praktyce jednym rejestrem. Każdy powiat powinien mieć własny rejestr, ale dotąd rejestry uruchomiła tylko ¼.
Dotychczasowy dostęp do Rejestru Cen Nieruchomości
Do momentu uchwalenia nowelizacji, dane z RCN były udostępniane za opłatą. Wysokość opłat oraz tryb składania wniosków ustalały starostwa powiatowe. Brak było określenia przez ustawodawcę dokładnej i szczegółowej procedury udostępniania takich danych co powodowało odmienną praktykę w różnych starostwach, brak jednolitych procedur w zakresie formy składania wniosków i trybu udostępniania danych.
Wydanie danych było odpłatne, co w sposób oczywisty ograniczało dostęp obywateli do tych danych. Pełny dostęp do rejestru był zatem do tej pory znacznie ograniczony. Ustawodawca zauważył, że taka sytuacja nie znajduje żadnego uzasadnienia, a dane dostępne w rejestrze mają duże znaczenie dla stabilności rynku nieruchomości i nie dostęp do nich nie powinien być w żaden sposób ograniczony.
Rejestr zawiera informacje z aktów notarialnych, w tym o cenach transakcyjnych domów, mieszkań, działek.
Uzasadnienie nowelizacji
W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano jednoznacznie, że utrzymywanie odpłatności za dane z RCN w obecnych realiach prawnych i gospodarczych jest bezzasadne. Ustawodawca uzasadnia to tym, że:
- pełny, nieodpłatny dostęp do RCN zwiększy przejrzystość rynku i ograniczy możliwości manipulacji cenami,
- kupujący, sprzedający, właściciele i inwestorzy – dysponując aktualnymi i rzetelnymi informacjami – będą mogli podejmować decyzje zgodnie z rzeczywistymi warunkami rynkowymi,
- otwarcie danych będzie stymulowało rozwój nowych narzędzi informatycznych i usług związanych z handlem nieruchomościami,
- poprawi się pozycja obywateli zaspokajających swoje potrzeby mieszkaniowe, którzy zyskają łatwiejszy dostęp do informacji,
- w połączeniu z nowymi mechanizmami kontroli rynku – np. obowiązkiem publikowania cen ofertowych przez deweloperów, wprowadzonym ustawą z 21 maja 2025 r. – reforma ta wzmocni konkurencyjność rynku i jego stabilność.
Co istotne, ustawodawca wskazał również, że w związku z wejściem w życie nowelizacji konieczne będzie wydanie także nowego rozporządzenia na podstawie. Chociaż delegacja ustawowa nie ulega zmianie, zmieni się jej treść, gdyż z przepisów wykonawczych zostaną wykreślone regulacje dotyczące odpłatności. Nowe rozporządzenie będzie co do zasady tożsame z obecnym rozporządzeniem Ministra Rozwoju z 28 lipca 2020 r., z tą różnicą, że usunięte zostaną wszystkie przepisy o opłatach.
Podsumowanie głównych zmian wprowadzonych ustawą
Nowelizacja ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne wprowadzi zatem następujące istotne zmiany związane z dostępnością danych dotyczących cen nieruchomości:
- Zniesienie opłat za dostęp do RCN – każdy zainteresowany będzie mógł korzystać z danych nieodpłatnie, bez konieczności składania wniosków związanych z opłatą.
- Ujednolicenie procedur – nowe rozporządzenie wykonawcze określi wzory wniosków, licencji i sposób wydawania danych, eliminując różnice w praktyce starostw.
- Cyfryzacja udostępniania – przewiduje się szersze wykorzystanie narzędzi online, w tym API i plików masowych.
Skutki nowelizacji
Nowelizacja ustawy w oczywisty sposób przyniesie szereg korzyści dla obywateli. Najważniejszą z nich będzie możliwość bezkosztowego sprawdzania realnych cen transakcyjnych w interesujących lokalizacjach. Dotychczas bariera opłat administracyjnych powodowała, że dostęp do danych był zastrzeżony głównie dla podmiotów dysponujących większymi środkami. Obecnie każdy obywatel, który planuje zakup mieszkania, domu czy działki, będzie mógł samodzielnie zweryfikować, jakie ceny faktycznie obowiązują na rynku w wybranej okolicy. W praktyce pozwoli to na ograniczenie ryzyka przepłacania za nieruchomość, a tym samym zwiększy bezpieczeństwo i komfort dokonywania transakcji. W dłuższej perspektywie otwartość danych przyczyni się także do wzrostu zaufania do rynku, gdyż kupujący i sprzedający będą operowali na rzetelnych i sprawdzonych informacjach, a porównanie cen stanie się znacznie prostsze.
Pełny, nieodpłatny dostęp do danych z RCN sprawi, że rynek stanie się bardziej przejrzysty i stabilny. Wyeliminowana zostanie część asymetrii informacyjnej, czyli sytuacji, w której jedna ze stron transakcji posiadała dostęp do szerszej bazy danych i mogła w ten sposób uzyskać przewagę negocjacyjną. Teraz informacje o cenach będą powszechnie dostępne, co zrównoważy pozycję stron.
Osobne skutki powstaną dla jednostek samorządu terytorialnego. Po stronie powiatów zmiany oznaczają przede wszystkim utratę źródła dochodów, płynących z opłat uiszczanych przez wnioskodawców. Dotychczas opłaty za udostępnianie danych zasilały lokalne budżety i stanowiły część przychodów. W wyniku odrzucenia przez Sejm poprawki przewidującej mechanizm rekompensaty samorządy nie otrzymają wsparcia z budżetu centralnego. Oznacza to, że wszystkie wydatki związane z modernizacją, utrzymaniem serwerów, zabezpieczeniami czy obsługą wzmożonego ruchu będą spoczywać na starostwach powiatowych.
Podsumowanie
Nowelizacja Prawa geodezyjnego i kartograficznego z 26 września 2025 r. stanowi ważny krok w kierunku budowy transparentnego, konkurencyjnego i stabilnego rynku nieruchomości w Polsce. Dzięki zniesieniu odpłatności za dostęp do Rejestru Cen Nieruchomości, obywatele i profesjonaliści uzyskają pełny, nieodpłatny dostęp do danych o cenach transakcyjnych.
Reforma realizuje ideę otwartych danych publicznych, wspiera innowacje, zwiększa bezpieczeństwo obrotu i wzmacnia pozycję konsumentów. Jednocześnie wymaga dużego wysiłku organizacyjnego ze strony samorządów oraz szybkiego uchwalenia nowego rozporządzenia wykonawczego.
