Wycinka drzew - jakie warunki trzeba spełnić

Drzewa w Polsce co do zasady mogą być wycinane po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia. Od tej zasady istnieją jednak pewne wyjątki, które warto poznać.

Kwestię wycinki drzew reguluje ustawa z dnia 16.04.2004 o ochronie przyrody. Zgodnie z jej art. 83, co do zasady, usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia.

Drzewo w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody

Kluczową kwestią, którą należy ustalić, aby ocenić, kiedy wymagane jest zezwolenie, jest definicja pojęcia drzewa w przepisach prawa. Należy bowiem wiedzieć, kiedy w ogóle rozważać uzyskanie zezwolenia na wycinkę. Zgodnie z art. 5 pkt. 26a ustawy z dnia 16.04.2004 o ochronie przyrody drzewo to wieloletnia roślina o zdrewniałym jednym pędzie głównym (pniu) albo zdrewniałych kilku pędach głównych i gałęziach tworzących koronę w jakimkolwiek okresie podczas rozwoju rośliny. Oznacza to, że drzewo w rozumieniu przepisów musi posiadać pień oraz koronę, a także że powinno być rośliną wieloletnią, niezależnie od jej gatunku.

Zezwolenie na wycinkę drzewa

Zezwolenie wydaje się na wniosek:

• posiadacza nieruchomości, czyli kogoś kto faktycznie włada nieruchomością jak właściciel albo ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo - za zgodą właściciela tej nieruchomości;
• właściciela urządzeń przesyłowych - jeżeli drzewo lub krzew zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń.

Oczywiście o zezwolenie może wystąpić także posiadacz nieruchomości, który jest jej właścicielem. Wówczas nie musi przedkładać żadnej odrębnej zgody innego podmiotu.

Zgoda właściciela nieruchomości nie jest wymagana w przypadku wniosku złożonego przez: spółdzielnię mieszkaniową; wspólnotę mieszkaniową, w której właściciele lokali powierzyli zarząd nieruchomością wspólną zarządowi; zarządcę nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa. Zgoda właściciela nieruchomości nie jest wymagana także w przypadku wniosku złożonego przez użytkownika wieczystego lub posiadacza nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.

Wydanie zezwolenia na usunięcie drzew

Zezwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta, a w przypadku gdy zezwolenie dotyczy usunięcia drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków - wojewódzki konserwator zabytków.

Zezwolenie wydawane jest w trybie postępowania administracyjnego.

Zezwolenie na usunięcie drzewa w pasie drogowym drogi publicznej, z wyłączeniem obcych gatunków topoli, wydaje się po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.

Zezwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu na obszarach objętych ochroną krajobrazową w granicach parku narodowego albo rezerwatu przyrody wydaje się po uzgodnieniu odpowiednio z dyrektorem parku narodowego albo regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.

Jeżeli liczba stron postępowania o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu przekracza 20, stosuje się przepis art. 49 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, tj. dokonuje się zawiadomienia przez publiczne obwieszczenie.

Treść wniosku o wydanie zezwolenia

Wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu powinien zawierać następujące dane:

• imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę posiadacza i właściciela nieruchomości albo właściciela urządzeń przesyłowych;
• oświadczenie o posiadanym tytule prawnym władania nieruchomością albo oświadczenie o posiadanym prawie własności urządzeń przesyłowych;
• zgodę właściciela nieruchomości, jeżeli jest wymagana;
• nazwę gatunku drzewa;
• obwód pnia drzewa mierzony na wysokości 130 cm, a w przypadku gdy na tej wysokości drzewo: posiada kilka pni - obwód każdego z tych pni; nie posiada pnia - obwód pnia bezpośrednio poniżej korony drzewa;
• miejsce, przyczynę, termin zamierzonego usunięcia drzewa oraz wskazanie czy usunięcie wynika z celu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej;
• w przypadku realizacji inwestycji: rysunek, mapę albo wykonany przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia budowlane projekt zagospodarowania działki lub terenu;
• projekt planu: nasadzeń zastępczych, rozumianych jako posadzenie, w liczbie nie mniejszej niż liczba usuwanych drzew, stanowiących kompensację przyrodniczą za usuwane drzewa i krzewy w rozumieniu art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska lub przesadzenia drzewa - jeżeli są planowane;
• decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach albo postanowienie w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000, w przypadku realizacji przedsięwzięcia, dla którego wymagane jest ich uzyskanie;
• zezwolenie w stosunku do gatunków chronionych na czynności podlegające określonym zakazom, jeżeli zostało wydane.

Wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu składa się w postaci papierowej albo w formie dokumentu elektronicznego. Formularz wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu w formie dokumentu elektronicznego jest udostępniany przez ministra właściwego do spraw środowiska w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie urzędu.

Odszkodowanie za usunięcie drzewa

Usunięcie drzewa z terenu nieruchomości, na wniosek właściciela urządzeń przesyłowych, następuje za odszkodowaniem na rzecz właściciela nieruchomości, a w przypadku gdy na nieruchomości jest ustanowione prawo użytkowania wieczystego - na rzecz użytkownika wieczystego nieruchomości. Odszkodowanie przysługuje od właściciela urządzeń przesyłowych.

Ustalenie wysokości odszkodowania za drzewo lub krzew oraz za ich usunięcie następuje w drodze umowy stron albo, w razie jej braku, jest ustalane przez organ.

Kiedy nie trzeba uzyskiwać zezwolenia na usunięcie drzewa

Ustawa o ochronie przyrody przewiduje sytuacje, w których wydanie zezwolenia na wycięcie drzewa nie jest konieczne. Dzieje się tak w przypadku:

• drzew, których obwód pnia na wysokości 5 cm nie przekracza:

  80 cm - w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego;

  65 cm - w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego;

  50 cm - w przypadku pozostałych gatunków drzew - oznacza to , że dla większości gatunków drzew nie trzeba występować o zezwolenie, jeśli obwód jest mniejszy niż 50 cm;

• drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;
• drzew lub krzewów usuwanych w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego;
• drzew lub krzewów na plantacjach lub w lasach w rozumieniu ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach;
• drzew lub krzewów owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni;
• drzew lub krzewów usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;
• drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z obszarów położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem w określonych przepisami przypadkach;
• drzew lub krzewów, które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
• drzew lub krzewów stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
• drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych;
• drzew lub krzewów usuwanych z obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody nieobjętego ochroną krajobrazową;
• drzew lub krzewów usuwanych w ramach zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych parku narodowego lub rezerwatu przyrody, planu ochrony parku krajobrazowego, albo planu zadań ochronnych lub planu ochrony dla obszaru Natura 2000;
• prowadzenia akcji ratowniczej przez jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne właściwe służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia;
• drzew lub krzewów stanowiących złomy lub wywroty w określonych przepisami przypadkach;
• drzew lub krzewów należących do IGO (inwazyjne gatunki obce) stwarzających zagrożenie dla Unii lub do IGO stwarzających zagrożenie dla Polski.

Usuwanie drzew przez właściciela nieruchomości, który jest osobą fizyczną, bez zezwolenia

Dla właścicieli nieruchomości, które są osobami fizycznymi i chcą usunąć drzewa na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej ustawodawca przewidział możliwość wykonania usunięcia bez konieczności uzyskania zezwolenia. Rozwiązanie to istnieje od 2017 roku.

Właściciel nieruchomości jest natomiast zobowiązany dokonać zgłoszenia do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta zamiaru usunięcia drzewa, jeżeli obwód pnia drzewa mierzonego na wysokości 5 cm przekracza:

• 80 cm - w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego;
• 65 cm - w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego;
• 50 cm - w przypadku pozostałych gatunków drzew.

Zgłoszenie powinno zawierać imię i nazwisko wnioskodawcy, oznaczenie nieruchomości, z której drzewo ma być usunięte, oraz rysunek albo mapkę określającą położenie drzewa na nieruchomości.

Organ w terminie 21 dni od dnia doręczenia zgłoszenia dokonuje oględzin w celu ustalenia: nazwy gatunku drzewa; obwodu pnia ustalonego na wysokości 5 cm, a w przypadku gdy na tej wysokości drzewo posiada kilka pni - obwodu każdego z tych pni, nie posiada pnia - obwodu pnia poniżej korony drzewa. Z oględzin sporządza się protokół.

Po dokonaniu oględzin organ, w terminie 14 dni od dnia oględzin może, w drodze decyzji administracyjnej, wnieść sprzeciw. Usunięcie drzewa może nastąpić, jeżeli organ nie wniósł sprzeciwu w tym terminie.

W przypadku nieusunięcia drzewa przed upływem sześciu miesięcy od przeprowadzonych oględzin usunięcie drzewa może nastąpić po dokonaniu ponownego zgłoszenia.

Organ może wnieść wspomniany sprzeciw w przypadku, gdy drzewo zlokalizowane jest na nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, na terenie przeznaczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na zieleń lub chronionym innymi zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo na terenach objętych innymi formami ochrony przyrody albo co do drzew, które spełniają kryteria pomników przyrody.

Organ natomiast zawsze wniesie sprzeciw w przypadku, gdy zgłoszenie dotyczy usunięcia drzewa objętego obowiązkiem uzyskania zezwolenia na usunięcie albo w przypadku nieuzupełnienia zgłoszenia pomimo występujących w nim braków i uprzedniego bezskutecznego wezwania do uzupełnienia.

Jeżeli organ wniósł sprzeciw, wówczas właściciel nieruchomości może wnieść o wydanie zezwolenia. 

Właściciele nieruchomości, którzy są osobami fizycznymi i chcą usunąć drzewa na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej co do zasady nie ponoszą opłat za usunięcie drzewa.

Opłata za usunięcie drzew

Posiadacz nieruchomości ponosi opłaty za usunięcie drzewa lub krzewu, a opłaty te naliczane są w zezwoleniu na usunięcie drzewa lub krzewu i pobierane przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Oznacza to, że w przypadku, gdy drzewo może być usunięte bez zezwolenia, zainteresowany nie poniesie opłat za usunięcie.

Niekiedy uzależnia się wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu od przesadzenia tego drzewa lub krzewu albo wykonania nasadzeń zastępczych. Wówczas organ odracza termin uiszczenia opłaty za usunięcie drzewa na okres trzech lat od dnia upływu terminu wskazanego w zezwoleniu na jego przesadzenie lub wykonanie nasadzeń zastępczych. Jeżeli przesadzone albo posadzone drzewa lub krzewy zachowały żywotność po upływie tego okresu albo nie zachowały żywotności z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości, należność z tytułu opłaty za usunięcie drzew podlega umorzeniu, czyli nie trzeba tej opłaty uiszczać.

Opłatę za usunięcie drzewa ustala się co do zasady mnożąc liczbę cm obwodu pnia drzewa mierzonego na wysokości 130 cm i stawkę opłaty. Stawki opłaty określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie wysokości stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów wydane na podstawie art. 85 ust. 4b ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Przykładowo stawka w zł za 1 cm obwodu pnia drzewa mierzonego na wysokości 130 cm dla brzozy o obwodzie do 100 cm wynosi 25 zł. Za usunięcie brzozy o obwodzie pnia drzewa 100 cm należy uiścić opłatę w wysokości 2500,00 zł. Przykładowo za cis o obwodzie do 100 cm stawka opłaty wynosi 170 zł. Za usunięcie takiego drzewa o obwodzie 100 cm opłata wyniesie 17000,00 zł.

Co należy ustalić, gdy zamierzamy usunąć drzewo

W momencie podjęcia decyzji o chęci usunięcia drzewa, należy przede wszystkim sprawdzić, jaki gatunek drzewa chce się usunąć, bowiem zasady dotyczące konieczności uzyskania zezwolenia na wycinkę, różnią się w zależności od gatunku drzewa. W przypadku, gdy wnioskodawca nie jest w stanie samodzielnie ustalić gatunku drzewa, może zrobić to urzędnik już po złożeniu wniosku o wydanie zezwolenia.

W dalszej kolejności należy zmierzyć drzewo, bowiem grubość pnia drzewa często jest decydująca dla określenia, czy wymagane jest zezwolenie.

Obwód pnia drzewa należy zmierzyć na wysokości 5 cm od ziemi. Co do zasady dla wielu gatunków drzew nie trzeba występować o zezwolenie, jeśli obwód jest mniejszy niż 50 cm.

Jeśli zezwolenie będzie wymagane należy również zmierzyć obwód pnia na wysokości 130 cm dla obliczenia wysokości opłaty i wpisać go we wniosku.

Wycinka drzewa a gatunki chronione zwierząt

Właściciel nieruchomości przed przystąpieniem do usuwania drzewa powinien ustalić czy znajdują się tam gatunki objęte ochroną. Można wesprzeć się w tej sprawie specjalistyczną wiedzą botaników albo zoologów.

Wykaz gatunków chronionych jak również zakazy z zakresu ochrony gatunkowej, określają rozporządzenia Ministra Środowiska z:

• 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin,
• 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów,
• 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt.

Istnieje bowiem szereg zakazów związanych z gatunkami chronionymi, jak na przykład zakaz niszczenia siedlisk i ostoi, które są ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania, a także zakaz niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd oraz innych schronień.

Zalecane jest usuwanie drzew w okresie jesienno-zimowym, który co do zasady nie jest okresem lęgowym ptaków. Jednak wyżej opisane zakazy obowiązują cały rok.

Należy pamiętać, że naruszanie bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom zakazów w stosunku do roślin, zwierząt lub grzybów objętych ochroną gatunkową jest zagrożone karą grzywny albo aresztu na podstawie art. 131 pkt. 14 ustawy o ochronie przyrody.