Co to jest depozyt notarialny

Depozyt notarialny to mało znany sposób zabezpieczenia środków pieniężnych. Jest to narzędzie, z którego może skorzystać notariusz, a które może okazać się przydatne w szeregu okoliczności prawnych.

Instytucję depozytu notarialnego reguluje ustawa z dnia 14 lutego 1991 Prawo o notariacie. W jej artykule 108 ustawodawca wyposażył notariuszy w możliwość przyjmowania określonych rzeczy do depozytu notarialnego. Notariusz ma prawo przyjąć rzeczy na przechowanie, co oznacza, że to notariusz ostateczne podejmuje decyzję, czy przyjmie rzeczy w depozyt notarialny, ale nie jest do tego zobowiązany.

Czym jest depozyt

Depozyt to inaczej przyjęcie na przechowanie określonych rzeczy. Z przyjęciem do depozytu łączy się zazwyczaj określenie szczegółowych okoliczności komu i pod jakimi warunkami przedmioty mogą zostać z depozytu wydane.

Co można oddać do depozytu notarialnego

Notariusz może przyjąć do depozytu wyłącznie pieniądze w walucie polskiej albo obcej. Dodatkowo, notariusz w razie potrzeby może przyjąć do depozytu także papiery wartościowe, przez które należy rozumieć: akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub z zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego oraz inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia pieniężnego, odnoszące się do papierów wartościowych, walut, stóp procentowych, stóp zwrotu, towarów oraz innych wskaźników lub mierników, czyli tak zwane prawa pochodne.

Komu mogą zostać wydane rzeczy złożone do depozytu notarialnego

Pieniądze albo papiery wartościowe składa się do depozytu notarialnego w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lub jej następcy prawnemu.

Oznacza to, że składający rzeczy do depozytu notarialnego sam wskazuje, komu mogą zostać wydane oraz określa, czy w przypadku na przykład śmierci danej osoby pieniądze albo papiery wartościowe będą mogły zostać wydane następcy prawnemu (na przykład spadkobiercy).

Kiedy można skorzystać z depozytu notarialnego

Notariusz może przyjąć pieniądze albo papiery wartościowe do depozytu notarialnego wyłącznie w związku z czynnością dokonywaną w jego kancelarii. Oznacza to, że nie w każdej sytuacji rzeczy będą mogły zostać oddane do depozytu. Przykładowo nie będzie możliwe oddanie w ten sposób do depozytu środków pieniężnych przez rodzica, który chciałby je przechować do czasu aż jego dziecko stanie się pełnoletnie i wskazać go jako odbiorcę depozytu po tym terminie. Taka sytuacja nie jest bowiem związana z żadną czynnością dokonywaną w kancelarii notariusza.

Depozyt notarialny jest natomiast wykorzystywany jako zabezpieczenie środków pieniężnych w transakcjach dotyczących nieruchomości. Podstawowym przykładem, w którym depozyt notarialny sprawdza się bardzo dobrze, jest transakcja sprzedaży nieruchomości. Kupujący oddaje do depozytu pieniądze stanowiące równowartość ceny nieruchomości albo na przykład zadatek związany z umową przedwstępna sprzedaży nieruchomości. Wydanie pieniędzy sprzedającemu następuje z chwilą i na warunkach wskazanych przez strony w umowie oraz przeniesionych do protokołu sporządzanego w związku z ustanowieniem depozytu notarialnego. Takim warunkiem może być na przykład uprawomocnienie się postanowienia o wykreśleniu, na wniosek sprzedającego, czyli dotychczasowego właściciela nieruchomości, hipoteki z księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości.

Często w formie depozytu notarialnego uiszczany jest zadatek. Notariusz stwierdza wówczas w protokole przyjęcia pieniędzy do depozytu, że część ceny (na przykład ceny sprzedaży nieruchomości) w określonej kwocie została zapłacona jako zadatek, którą to kwotę kupujący wpłaci na konto depozytowe notariusza sporządzającego umowę, a pozostała do zapłaty część ceny w określonej kwocie zostanie zapłacona sprzedającemu w dniu zawarcia umowy przyrzeczonej, przy czym pożądaną datę i godzinę jej zawarcia oznaczono w umowie przedwstępnej.

Oddanie pieniędzy do depozytu notarialnego może nastąpić także przy okazji sporządzania innych umów w kancelarii notarialnej. Może wówczas stanowić sposób zabezpieczenia spłaty wierzytelności, jako alternatywa dla popularnego poddania się egzekucji przez dłużnika na podstawie art. 777 kodeksu postępowania cywilnego.

Zaletą takiego rozwiązania jest pewność, że osoba, która ma zapłacić cenę albo która staje się dłużnikiem faktycznie posiada pieniądze. Notariusz jest zawodem zaufania publicznego, stąd umieszczenie pieniędzy w depozycie notarialnym jest bezpiecznym rozwiązaniem.

Protokół z przyjęcia do depozytu notarialnego

Z przyjęcia pieniędzy albo papierów wartościowych do depozytu notarialnego notariusz sporządza protokół. Obowiązkową formą prawną jego sporządzenia jest forma aktu notarialnego. Protokół stanowi istotną część czynności oddania na przechowanie, bowiem w nim zawiera się informacje o osobie i warunkach wypłaty pieniędzy z depozytu.

W protokole notariusz wymienia datę przyjęcia, ustala tożsamość osoby składającej, datę mającego nastąpić wydania albo okoliczności zezwalające na wydanie oraz imię, nazwisko i miejsce zamieszkania osoby odbierającej depozyt. Wydanie depozytu następuje za pokwitowaniem. Dla pieniędzy złożonych do depozytu notariusz prowadzi specjalne, oddzielne konto bankowe.

Istotne jest, aby protokół zawierał szczegółowe i precyzyjne określenie warunków, po spełnieniu których pieniądze będą miały zostać przekazane oznaczonej osobie. W przygotowaniu takich jednoznacznych określeń może pomóc sam notariusz. Pozwoli to uniknąć konfliktów i sytuacji, w których zachodzi spór co do tego, czy pieniądze powinny zostać w danym momencie wypłacone, czy też nie.

Oprócz powyższych elementów, protokół powinien zawierać inne elementy niezbędne dla aktów notarialnych, takie jak: dzień, miesiąc i rok sporządzenia aktu, a w razie potrzeby lub na żądanie strony - godzinę i minutę rozpoczęcia i podpisania aktu; miejsce sporządzenia aktu; imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, a jeżeli akt sporządziła osoba wyznaczona do zastępstwa notariusza lub upoważniona do dokonywania czynności notarialnych - imię i nazwisko tej osoby; imiona, nazwiska, imiona rodziców i miejsce zamieszkania osób fizycznych, nazwę i siedzibę osób prawnych lub innych podmiotów biorących udział w akcie, imiona, nazwiska i miejsce zamieszkania osób działających w imieniu osób prawnych, ich przedstawicieli lub pełnomocników, a także innych osób obecnych przy sporządzaniu aktu. Ponadto akt notarialny przyjęcia pieniędzy do depozytu powinien zawierać świadczenia stron, z powołaniem się w razie potrzeby na okazane przy akcie dokumenty; stwierdzenie, na żądanie stron, faktów i istotnych okoliczności, które zaszły przy spisywaniu aktu; stwierdzenie, że akt został odczytany, przyjęty i podpisany; podpisy biorących udział w akcie oraz osób obecnych przy sporządzaniu aktu oraz podpis notariusza.

Ile kosztuje ustanowienie depozytu notarialnego

Oddanie pieniędzy albo papierów wartościowych w depozyt notarialny, a właściwie ich przyjęcie na przechowanie, jest czynnością odpłatną. Protokół ze sporządzenia aktu notarialnego oddania pieniędzy albo papierów wartościowych do depozytu sporządza się w formie aktu notarialnego. Jest to obowiązkowa forma sporządzenia protokołu oddania rzeczy do depozytu.

Opłata za umieszczenie środków w depozycie notarialnym jest zależna od wartości czynności, jakiej dokonuje się w kancelarii notarialnej, a więc na przykład od ceny sprzedaży nieruchomości. Opłata za przyjęcie na przechowanie wynosi wówczas połowę wartości maksymalnej taksy notarialnej, którą płaci się od dokonywanej czynności głównej. Kwoty taksy maksymalnej, czyli wynagrodzenia notariusza, wskazane są w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Przykładowo przy sprzedaży nieruchomości za cenę 50 tysięcy złotych stawka taksy notarialnej za przyjęcie pieniędzy do depozytu wyniesie około 355 złotych. Dla porównania przy nieruchomości wartej dwa miliony złotych, stawka za sporządzenie protokołu oddania pieniędzy do depozytu notarialnego wynosić będzie 3.385 tysięcy złotych.