W każdej księdze wieczystej wyróżniony został osobny dział IV zatytułowany hipoteka. To właśnie w nim znaleźć można informacje, czy dana nieruchomość jest obciążona hipoteką, a także informacje o jej wysokości oraz dane wierzyciela hipotecznego. Obciążenie nieruchomości hipoteką wiąże się z określonymi konsekwencjami oraz uprawnieniami wierzyciela hipotecznego np. banku, który udzielił właścicielowi nieruchomości kredytu hipotecznego. Dlatego tak ważne jest, by zadbać o to, aby w przypadku, gdy hipoteka wygasa, usunąć ją z księgi wieczystej. Nie zawsze jednak okazuje się to proste.
Wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej
W momencie, gdy hipoteka wygasa (w następstwie wygaśnięcia wierzytelności hipotecznej, którą zabezpiecza hipoteka), każda osoba, która ma w tym interes prawny (zazwyczaj właściciel nieruchomości) może żądać jej wykreślenia z księgi wieczystej. W tym celu należy złożyć do sądu wieczystoksięgowego wniosek na urzędowym formularzu KW-WPIS. W rubryce „Wpis prawa, ograniczenia w rozporządzeniu nieruchomością, roszczenia lub hipoteki” należy umieścić treść wniosku o wykreślenie konkretnej hipoteki, a następnie wypełnić dane wnioskodawcy i uczestników postępowania (np. banku). Do wniosku należy dołączyć stosowne dokumenty – takie, jak np. zgoda banku na wykreślenie hipoteki i pełnomocnictwa banku wydane dla osób, które taką zgodę podpisały. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 100 ustawy z dnia 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece, w razie wygaśnięcia hipoteki wierzyciel zobowiązany jest dokonać wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej (np. wydać wspomnianą zgodę). Wniosek należy opłacić kwotą 100 zł.
Wykreślenie „starej” hipoteki z księgi wieczystej
Co jednak należy zrobić w przypadku, gdy nie znamy wierzyciela hipotecznego, bowiem np. nie żyje on od dawna i nie jest możliwe odnalezienie jego spadkobierców. Takie sytuacje najczęściej dotyczyć będą hipotek ustanowionych jeszcze w okresie przedwojennym.
Gdy zaspokojenie wierzyciela napotyka trudności, stosownie do treści przepisu art. 99 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, hipoteka wygasa (a co za tym idzie można ją wykreślić), jeżeli właściciel nieruchomości podejmie określone działania. Po pierwsze właściciel nieruchomości powinien złożyć zabezpieczoną kwotę do depozytu sądowego i po drugie, zrzec się uprawnienia do odebrania jej z powrotem.
Zezwolenie na złożenie kwoty do depozytu sądowego wydaje sąd po przeprowadzeniu postępowania (art. 692 i następne Ustawy kodeks postępowania cywilnego) na wniosek właściciela nieruchomości. W tym przypadku właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości. We wniosku należy określić zobowiązanie, przy wykonaniu którego składa się przedmiot do depozytu; przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie; dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony; wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić. We wniosku należy złożyć również oświadczenie o zrzeczeniu się odebrania depozytu. Złożenie do depozytu może nastąpić dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu. Wpłata depozytu w postaci pieniężnej następuje na rachunek depozytowy Ministerstwa Finansów. Następnie, w celu podjęcia próby odnalezienia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, o zezwoleniu na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd ogłosi publicznie w budynku sądowym oraz w lokalu organu gminy, a także umieszcza ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub podaje je w inny sposób do wiadomości publicznej.
Po przeprowadzeniu tej procedury, właściciel nieruchomości powinien złożyć do sądu wieczystoksięgowego wniosek o wykreślenie hipoteki z załącznikami. Te załączniki to wspomniane zezwolenie sądu na złożenie kwoty do depozytu sądowego (a konkretnie odpis postanowienia sądu w tej sprawie ze stwierdzeniem prawomocności) oraz dowód wpłaty zabezpieczonej kwoty do depozytu w postaci pokwitowania sądu lub potwierdzenia przelewu, a także dokument potwierdzający zrzeczenie się przez właściciela nieruchomości uprawnienia do odebrania depozytu z powrotem (np. odpis wniosku o wszczęcie postępowania o wydanie zezwolenia na złożenie kwoty do depozytu sądowego).
Wykreślenie na podstawie dokumentu wydanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego
W niektórych przypadkach istnieje możliwość wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej na podstawie dokumentu urzędowego wydanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego, który należy załączyć do wniosku KW-WPIS składanego do sądu wieczystoksięgowego. Bank Gospodarstwa Krajowego wyda taki dokument w przypadku, gdy w dziale IV księgi wieczystej widnieją wpisy hipoteki dokonane na rzecz:
- instytucji kredytowych zlikwidowanych lub uznanych za zlikwidowane (na podstawie dekretów wskazanych w ustawie z dnia 14.03.2003 o Banku Gospodarstwa Krajowego);
- Skarbu Państwa z tytułu:
- nabycia ziemi i inwentarza z Państwowego Funduszu Ziemi, utworzonego dekretem z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej,
- udzielonych w latach 1945-1990 kredytów i pożyczek na rozbiórkę i naprawę, wykończenie budowy, nadbudowę, remont i odbudowę budynków, na sprzedaż gruntów pod zabudowę oraz na sprzedaż przez państwo domów jednorodzinnych i wielorodzinnych, - Skarbu Państwa lub podmiotów, których następcą jest Skarb Państwa, dokonanych przed dniem 1 września 1939.
W celu uzyskania takiego dokumentu należy złożyć wniosek o wydanie oświadczenia o zezwoleniu na wykreślenie wpisu w księdze wieczystej bezpośrednio do Banku Gospodarstwa Krajowego. Następnie Bank Gospodarstwa Krajowego obliczy kwotę opłaty od wniosku, a po jej uiszczeniu wyda oświadczenie wnioskodawcy.
