Ewidencja gruntów i budynków (inaczej kataster nieruchomości) to system informacyjny zapewniający gromadzenie, aktualizację oraz udostępnianie, w sposób jednolity dla kraju, informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz o innych podmiotach władających lub gospodarujących tymi gruntami, budynkami lub lokalami. Prowadzenie ewidencji gruntów i budynków dla obszaru powiatu należy do starosty i zostało uregulowane w ustawie z dnia 17 maja 1989 Prawo geodezyjne i kartograficzne.
Ewidencja gruntów i budynków
Ewidencja gruntów i budynków obejmuje informacje dotyczące: gruntów - ich położenia, granic, powierzchni, rodzajów użytków gruntowych oraz ich klas bonitacyjnych, oznaczenia ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeżeli zostały założone dla nieruchomości, w skład której wchodzą grunty; budynków - ich położenia, przeznaczenia, funkcji użytkowych i ogólnych danych technicznych oraz lokali - ich położenia, funkcji użytkowych oraz powierzchni użytkowej.
W ewidencji gruntów i budynków wykazuje się także: właścicieli nieruchomości (a w przypadku nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego - oprócz właścicieli inne podmioty, w których władaniu lub gospodarowaniu, w rozumieniu przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami Skarbu Państwa, znajdują się te nieruchomości; w przypadku gruntów, dla których ze względu na brak księgi wieczystej, zbioru dokumentów albo innych dokumentów nie można ustalić ich właścicieli - osoby lub inne podmioty, które władają tymi gruntami na zasadach samoistnego posiadania), a także miejsce pobytu stałego lub adres siedziby tych podmiotów. Informacje te zawarte są w operacie ewidencyjnym, który jest jawny.
Właściciele nieruchomości mają obowiązek zgłaszania właściwemu staroście zmiany danych objętych ewidencją gruntów i budynków, w terminie 30 dni od powstania takiej zmiany. Również sądy, notariusze oraz organy administracji publicznej przekazują staroście informacje wskazane w ustawie.
Ewidencja gruntów i budynków jest bardzo istotnym rejestrem z gospodarczego punktu widzenia, bowiem dane w niej zawarte stanowią podstawę planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych.
Udostępnianie informacji z operatu ewidencyjnego (z ewidencji gruntów i budynków)
Starosta udostępnia informacje zawarte w operacie ewidencyjnym w szczególności w formie: wypisów z rejestrów, kartotek i wykazów tego operatu; wyrysów z mapy ewidencyjnej; kopii dokumentów uzasadniających wpisy do bazy danych operatu ewidencyjnego, a także plików komputerowych sformatowanych zgodnie z obowiązującym standardem wymiany danych ewidencyjnych.
Każdy może żądać udostępnienia informacji zawartych w operacie ewidencyjnym. Jednak starosta udostępnia dane z ewidencji gruntów i budynków w zakresie, w jakim zawierają one dane właścicieli nieruchomości (tzw. dane podmiotowe) oraz wydaje wypisy z operatu ewidencyjnego, zawierające takie dane, tylko na żądanie: właścicieli oraz osób i jednostek organizacyjnych władających gruntami, budynkami lub lokalami, których dotyczy udostępniany zbiór danych lub wypis; organów administracji publicznej; operatorów sieci i systemu przesyłowego, a także innych podmiotów, które mają w tym interes prawny.
Interes prawny w uzyskaniu danych z ewidencji gruntów i budynków
Biorąc pod uwagę orzecznictwo sądów administracyjnych można wskazać, że osobą, która posiada interes prawny w uzyskaniu danych podmiotowych z ewidencji gruntów i budynków nie jest wierzyciel, który wszczął postępowanie egzekucyjne w stosunku do właściciela nieruchomości. Wierzyciel nie może zatem w ten sposób sprawdzić, czy jego dłużnik widnieje w ewidencji gruntów i budynków, jako właściciel nieruchomości. Jako ciekawostkę można wskazać, iż również zgodnie ze stanowiskiem sądu, pojęcie interesu prawnego nie obejmuje w tym przypadku osób świadczących usługi detektywistyczne na podstawie ustawy z dnia 6.07.2001 o usługach detektywistycznych.
Jako przykład osoby, która posiada interes prawny w uzyskaniu danych z ewidencji gruntów i budynków wskazać można spadkobiercę, który nie przeprowadził jeszcze postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (a więc nie jest jeszcze właścicielem nieruchomości), ale za pomocą dokumentów jest w stanie wykazać swoje następstwo prawne, a dane z ewidencji są mu potrzebne do przeprowadzenia postępowania spadkowego.
Uzyskanie danych z ewidencji gruntów i budynków
W celu uzyskania wypisu i/albo wyrysu z ewidencji gruntów i budynków należy złożyć w urzędzie gminy odpowiedni wniosek, sporządzony na urzędowym formularzu (formularz EGiB – wniosek o wydanie wypisu lub wyrysu z operatu ewidencyjnego). We wniosku należy wskazać dane dotyczące wnioskodawcy, przedmiot wniosku (a więc co i z jakiej konkretnie ewidencji chce się uzyskać), a także dane określające nieruchomość oraz uzasadnienie wniosku (np. wskazanie, że jest się właścicielem albo wykazanie interesu prawnego). Następnie wnioskodawca wskazuje, czy chce odebrać dokumenty w postaci papierowej czy elektronicznej oraz sposób odbioru dokumentów.
Opłatę za uzyskanie wypisów i wyrysów wnosi się przed ich otrzymaniem, po uzyskaniu wyliczenia należnej kwoty przez urząd. Kwoty określone są w załączniku do ustawy z dnia 17 maja 1989 Prawo geodezyjne i kartograficzne. Przykładowe koszty kształtują się następująco: Wypis z rejestru gruntów w postaci dokumentu elektronicznego – 40 zł, a w postaci drukowanej - 50 zł; Wypis z rejestru gruntów bez danych osobowych w postaci dokumentu elektronicznego – 24 zł, drukowanego – 30 zł; Wypis z rejestru gruntów oraz wyrys z mapy ewidencyjnej w postaci dokumentu elektronicznego – 140 zł, drukowanego – 150 zł; Wyrys z mapy ewidencyjnej w postaci dokumentu elektronicznego – 105 zł, drukowanego – 110 zł. Wypisy z rejestrów i kartotek wydaje się w terminie 7 dni roboczych, a wyrysy z mapy ewidencyjnej w terminie 10 dni roboczych. Od decyzji odmownej wydania wypisu bądź wyrysu można wnieść odwołanie.
